Ik verwonder mij.
Sinds we als maatschappij tot patiënt zijn gemaakt en de overheid aan de hand van medische “experts” als onze behandelende arts optreedt, vraag ik mij af hoe het eigenlijk zit met de zo geprezen shared decision making? En met onze mondigheid? En onze vrije artsenkeuze? En of we een second opinion kunnen aanvragen bij een onafhankelijk en onbevooroordeelde andere arts?
Ik verwonder mij.
Ik herlas Hoe dokters denken van Jerome Groopmen. Een prachtig onderzoek naar besluitvorming in onzekere medische situaties. Hoe artsen met onzekerheid omgaan kan het verschil maken. Fouten kunnen ontstaan als de arts in een autoritaire houding en overmatige zelfverzekerdheid terechtkomt. Medische fouten bestaan meestal uit een cascade aan denkfouten. Verkeerde aannames die zich verankeren en door een confirmation bias niet meer bijgesteld kunnen worden.
Ik moest ook meteen denken aan Ignaz Semmelweis. De Hongaarse arts die in 1848 ontdekte dat een hoop (vrouwen)levens gespaard konden als artsen hun handen zouden desinfecteren (nogal ironisch gezien het huidige tot in den treure herhaalde advies nu) voor ze bevallende vrouwen hielpen. De reactie? Dr. Semmelweis werd uitgehoond en voor gek verklaard. Het was ondenkbaar dat de vrouwen door toedoen van de alwetende geneesheren de dood in werden gejaagd. Het duurde nog jaren voordat het werd onderkend.
In Ons feilbare denken van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman worden ook alle huidige denkfouten uitgelegd. De “illusie van de expert” beschrijft precies wat we heden ten dage in de media langs zien komen. Hoe gespecialiseerder iemand is, hoe slechter diegene is in het voorspellen van de complexe werkelijkheid. Helaas leren deze specialisten niet van hun slechte prestaties vanwege de hindsight bias. Terugkijkend kunnen ze alles verklaren en voorspellen, waardoor ze het gevoel hebben het toch juist te zien. En ze blijven volledig overtuigd van hun kunnen en gaan nog harder roepen.
Ik verwonder mij.
Ik verwacht van een arts toch wel dat deze kijkt naar de werkzaamheid van de interventies. Volgens mij zitten we nu vast in meer-van-hetzelfde. Ik verwacht daarbij toch ook een wetenschappelijke manier van denken. Ooit werd George Washington wakker met keelpijn (hoe ironisch?) en behandeld met de toen geldende behandeling: aderlating. De ernstig verzwakte president vroeg uiteindelijk nog de behandelend arts te stoppen, maar het was reeds te laat. Enkele uren later stierf hij. Dit voorbeeld wordt vaak aangehaald om wetenschappelijk bewezen behandelmethoden te gebruiken.
Omdat veel mensen beter worden ondanks allerlei gekke interventies, bestaat het risico dat het beter worden aan deze gekke interventies wordt toegeschreven.
Er worden maatregelen voorgeschreven en omdat bijvoorbeeld het aantal besmettingen/ziekenhuisopnames weer afneemt (wat mogelijk/waarschijnlijk ook was gebeurd zonder deze maatregelen, kijk maar naar de landen waar ze deze maatregelen niet invoerden), worden de maatregelen als effectief bestempeld. Ik heb ooit in mijn wetenschappelijke opleiding geleerd dat je een dergelijke causale verklaring niet mag stellen. Dit is simpelweg correlationeel (met het gevaar van spurious correlations). Het zou ook omgekeerd kunnen zijn. Als de besmettingen/ziekenhuisopnames afnemen, nemen de maatregelen toe. Huh? Ik verwonder mij.
Ik verwonder mij.
Ik verwacht van een arts dat deze ook kijkt naar iatrogene schade (onbedoelde schade door een behandeling). Als het middel erger is dan de kwaal, is het zaak om naar een ander middel te kijken. Soms is het ook belangrijk om van een behandeling af te zien als het de kwaliteit van leven te veel aantast. En soms is niets doen een hele goede interventie (maar dat vergt veel moed en het verdragen van onzekerheid, iets waar overmatig zelfverzekerde experts nu juist veel moeite mee hebben). De kunst van de geneeskunde is om de patiënt af te leiden terwijl de natuur haar geneest (Voltaire).
Ik blijf me verwonderen…