Zeer effectieve therapeuten

Ik ben al jaren gefascineerd door het gegeven dat sommige therapeuten stelselmatig de beste resultaten weten te bereiken en dat ook nog eens in de kortste tijd. Wat is hun geheim? Wat kunnen zij en kunnen wij normale stervelingen dat ook leren? Gelukkig heeft de wetenschap ook steeds meer interesse in dit gegeven en wordt langzaamaan bekend hoe deze toch gewone mensen tot deze buitengewone resultaten weten te komen. En het goede nieuws: dit valt te leren!

Blijven werken aan de basis en leren van fouten

Op de eerste plaats blijken de zeer effectieve therapeuten te blijven werken aan de basis van therapie. In plaats van steeds de nieuwste flitsende therapieën te leren, blijven ze steeds werken aan de basis van therapie: de therapeutische relatie, het gezamenlijk proberen te begrijpen van wat er aan de hand is, mensen hoopvol stemmen, samenwerken aan de doelen van de cliënt, enz. Vergelijk het met een (top)sporter of musicus die ook altijd tijd moet blijven besteden aan de basisvaardigheden in conditie houden. Alleen vanuit een goede basis kun je topprestaties leveren. Daarnaast besteden de zeer effectieve therapeuten veel tijd aan de fouten die ze maken en proberen daarvan te leren. In plaats van een veelvoorkomend therapeuten-egosparend mechanisme: de cliënt is de oorzaak van een niet geslaagde therapie, proberen zij zelf open te staan voor leerpunten wat zij anders of beter hadden kunnen doen.

Belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen

Er zijn belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen gaande om meer helder te krijgen waarom sommige therapeuten betere resultaten weten te behalen dan anderen, zelfs als ze zich allen strikt houden aan hetzelfde behandelprotocol.

• Castonguay L. & Hill, C. (2017). How and why are some therapists better than others? – Een belangrijk boek waarin met ingenieuze wetenschappelijke technieken wordt geprobeerd om de verschillende op elkaar inwerkende factoren binnen psychotherapie te ontrafelen en daarmee helder te krijgen wat de zeer effectieve therapeuten kenmerken. Er wordt het nodige bewijs gevonden voor Facilitative Interpersonal Skills (FIS), deliberate practice (doelgericht en doelbewust proberen je vaardigheden steeds op een iets hoger plan te krijgen) en professionele twijfel. Daarnaast zijn er belangrijke aanwijzingen voor responsiveness (je aanpak aanpassen aan de specifieke cliënt), gebruik van humor, gebruik van feedback, cultuursensitieve aanpassingen, hechtingsstijlen en het gebruik van jezelf als therapeutisch instrument. Uiteraard is nog veel meer goed wetenschappelijk onderzoek nodig!
• Chow, D. (2014). The study of supershrinks: development and deliberate practices of highly effective psychotherapists. Proefschrift van Daryl Chow die verbonden is aan het Center for Clinical Excellence dat is opgericht door oa Scott D. Miller. In verschillende studies bestuderen zij de samenhang tussen deliberate practice en daadwerkelijke therapie uitkomsten van verschillende therapeuten (in eerdere zogenaamde supershrink studies werd nogal eens nagelaten om te kijken of de bestudeerde experts ook daadwerkelijk zulke goede therapie uitkomsten hadden). Ze keken hierbij naar verschillende activiteiten die therapeuten buiten de sessies ondernamen om betere therapeuten te worden.
• De studies naar de Facilitative Interpersonal Skills. Dit zijn ingenieuze studies die ook bruikbaar zouden zijn voor trainingsdoeleinden
• Ericsson & Pool (2016). Piek. Uitermate inspirerend verslag van allerlei studies naar toppresteerders in verschillende vakgebieden (sporters, schakers, musici, radiologen, chirurgen). De kern lijkt steeds weer neer te komen op deliberate practice.

Implicaties opleiding

We zullen er natuurlijk over na moeten denken wat de implicaties zijn voor de huidige beroepsopleidingen. De gevonden kenmerken van de zeer effectieve therapeuten moeten we proberen te stimuleren en verder te ontwikkelen in de huidige en aankomende therapeuten

• Ik heb inmiddels een aantal keer een meerdaagse nascholing verzorgd, waarin we hebben geprobeerd ons een aantal van deze zaken eigen te maken
• Vanaf midden 2019 verzorg ik een keuzevak voor de GZ-opleiding in Nijmegen rondom Clinical Excellence en Innovatieve GGZ concepten. Deliberate practice staat hierbij hoog op de agenda.
• Je kunt ook zelf al veel doen: probeer niet geslaagde of minder succesvolle behandelingen eens te onderzoeken op aandachtspunten waarop jij je zou kunnen richten. Film eens een aantal sessies en kijk daar later stukjes van terug en probeer eens leerpunten voor jezelf te geven. Vraag liever nog een supervisor eens te kijken en leerpunten (en hoe je daaraan zou kunnen werken) te formuleren. Sowieso kun je direct beginnen met het toepassen van de ORS en SRS en bij lage SRS scores proberen te reflecteren op je eigen verbeterpunten.
• Het boek The cycle of excellence: using deliberate practice to improve supervision and training van Rousmaniere et al (2017) biedt ook allerlei handreikingen

Implicaties voor de praktijk

Voor de praktijk geldt vooral dat we een cultuur of een klimaat van verbetering en ontwikkeling moeten creëren, met elkaar en onze cliënten. Proberen te werken vanuit een groeimindset.

In een centrum waar ze op deze manier aan de hand van uitkomsten via deliberate practice aan individuele verbeterpunten (van de therapeut) gingen werken, bleken de uitkomsten gedurende 7 jaar tijd ieder jaar te verbeteren. Lees het rapport hier.